Dünya sağlık örgütü engelli tanımını nasıl yapıyor?

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), engellilik kavramını anlamak ve tanımlamak için kapsamlı bir çerçeve sunanUluslararası İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Sınıflandırılması (ICF)sistemini kullanır. WHO'nun engellilik tanımı, sadece tıbbi bir modele değil, biyopsikososyal bir modele dayanır. Bu, engelliliğin yalnızca bir sağlık sorunu olmadığını, aynı zamanda çevresel ve kişisel faktörlerle etkileşiminden kaynaklandığını vurgular.

ICF, engelliliği aşağıdaki bileşenler üzerinden tanımlar:

• Vücut Yapıları ve İşlevleri: Vücudun anatomik kısımları (örneğin, eklemler, sinir sistemi) ve fizyolojik/psikolojik işlevleridir. Burada bir bozukluk (impairment) olabilir.
• Aktiviteler: Bir kişinin yapması gereken görev veya eylemlerdir (örneğin, yürüme, yemek yeme). Aktivite kısıtlaması, bu eylemleri yerine getirmede yaşanan zorlukları ifade eder.
• Katılım: Bir kişinin yaşam durumlarına (örneğin, çalışma, sosyal etkileşim) dahil olmasıdır. Katılım kısıtlaması, bu alanlarda karşılaşılan problemleri tanımlar.
• Çevresel Faktörler: Engelliliği etkileyen fiziksel, sosyal ve tutumsal çevreyi kapsar (örneğin, bina erişilebilirliği, destekleyici yasalar, toplumsal tutumlar).

Bu modele göre, engellilik, bir sağlık durumundaki bozukluk ile kişinin çevresi arasındaki olumsuz etkileşimden kaynaklanır. Örneğin, tekerlekli sandalye kullanan biri için merdivenler bir engel oluşturur, ancak rampa veya asansör gibi çevresel düzenlemeler bu engeli ortadan kaldırabilir.

WHO, engelliliği genel olarak şu şekilde ifade eder: Engellilik, diğerleriyle eşit temelde topluma tam ve etkin katılımın önünde engel teşkil eden, uzun süreli fiziksel, zihinsel, entelektüel veya duyusal bozuklukların bir sonucudur. Bu tanım, engelliliğin toplumsal bir sorun olduğunu ve çevresel engellerin kaldırılması gerektiğini vurgular.

WHO'nun yaklaşımı, engelliliğin evrensel insan hakları ve eşitlik bağlamında ele alınmasını teşvik eder. Amaçları arasında:

• Engelli bireylerin sağlık hizmetlerine erişimini iyileştirmek.
• Toplumsal katılımı artırmak için çevresel engelleri azaltmak.
• Engellilik verilerinin toplanmasını ve izlenmesini geliştirmek.
• Engellilere yönelik ayrımcılık ve damgalamayla mücadele etmek.

WHO, bu çerçeveyi kullanarak hükümetler ve kuruluşlarla işbirği yaparak engelli bireylerin yaşam kalitesini yükseltmeyi ve onları güçlendirmeyi hedefler. Engellilik artık sadece bir "sağlık sorunu" olarak değil, insan çeşitliliğinin ve toplumsal katılımın bir parçası olarak görülmektedir.